مطالعه و بررسی مرمت و احیای خانه های سنتی یزد در دهه (1382-1392)؛ نمونه های موردی: خانه های علومی، تهرانی، بلند و شفاهی

خانه های سنتی یزد میراث بس ارزشمندی هستند که شاکلۀ اصلی شکل گیری بافت تاریخی یزد را تشکیل می دهند. این ابنیه متأثر از ظهور تجدد و تغییر سبک زندگی مردم، به مرور در حال متروک شدن و تخریب می باشند که لازم می آید تا برای حفاظت از خانه ها و ارزش های مندرج در آنها، اقدامات مرمتی و احیا صورت گیرد. اما در دهۀ اخیر(1392-1382) موج گسترده ای از مرمت و احیای نامطلوب و غیراصولی در خانه های بافت تاریخی شهر یزد رواج یافته و در حال گسترش می باشد که با نام حفاظت و مرمت برای بهره برداری حداکثریِ مادی از بنا، بنیان های معماری، فرهنگی و ارزشی این میراث ارزشمند را ویران می سازد و چه بسا اگر این روند ادامه یابد ماهیت مرمت و اصالت معماری ما نیز دچار استحاله خواهد شد. نوشتار حاضر این گونه مرمت بی کیفیت را با نام «مرمت بازاری» معرفی نموده و در حد توان می کوشد تا با پاسخ به این پرسش ها که مرمت هایی از این دست در چه زمینه ای صورت می گیرد و دارای چه شاخص هایی می باشد فتح بابی نموده و نظرها را به این آسیب پنهان جلب نماید تا با آگاهی نسبت به آن بتوان مرمت مطلوب را از غیرمطلوب تشخیص داد و به دنبال آن، ارزش ها و اصالت های معماری را حفظ نمود. روش تحقیقی که برای این منظور انتخاب گردیده، توصیفی و تحلیل محتوا می یاشد که با استناد به کلام حکمای ایرانی – اسلامی، مسیر استدلالی که عقل برای انجام یک فعل انسانی چون مرمت طی می کند به عنوان روش شناخت مرمت بازاری و همچنین یافت شاخص های آن اتخاذ شده است. رسالة حاضر در ابتدا به آسیب شناسی «پدیدۀ بازاری شدن» در جامعه و نیم نگاهی به ریشه های پیدایش آن می پردازد، سپس گوشه ای از ارزش های خانۀ سنتی که مجهول ماندن آن در جامعه، منجر به متروک شدن خانه های سنتی و همچنین پیدایش «مرمت بازاری» شده است را مورد شناسایی قرار می دهد. در ادامه از طریق برقراری تناظر مابین حفاظت در بنا و حیات انسان و همچنین تأمل در اعمال انسانی که مرمت نیز از جملۀ آنهاست، زمینه و شاخص های مرمت بازاری شناخته و برجسته می شود. در این راستا چهار خانۀ علومی، بلند، شفاهی و تهرانی واقع در بافت تاریخی یزد ـ به عنوان نمونه های موردی ـ از این منظر مورد بررسی قرار می گیرند. حاصل این کنکاش در نهایت تبیین ویژگی هایی از مرمت بازاری است که از آن طریق می توان اصل را از بدل تمییز نمود و از اهم نتایج دیگر، می توان معرفی گونه های مرمت بازاری و همچنین پیشنهادسه رکن اعتقاد، تخصص و عملجهت تحقق مرمت مطلوب را بیان نمود.